Ở người trưởng thành, khi xuất hiện tình trạng vàng da hay vàng niêm mạc, kết mạc mắt và rất nhiều người đã không để tâm đến chúng. Đây không phải là bệnh, nhưng nó là dấu hiệu của các căn bệnh nguy hiểm liên quan đến gan mật hay một số bệnh lý cần được theo dõi. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về tình trạng vàng da và một số bệnh lý mà mình có khả năng đang mắc phải, cần đến trung tâm y tế để thực hiện chẩn đoán.
Tình trạng vàng da là gì?
Vàng da là tình trạng da ở mặt, da ở tay, kết mạc mắt hay da toàn thân xuất hiện màu vàng. Tình trạng này được gây ra bởi lượng bilirubin tăng cao, mức độ vàng da tùy thuộc vào nồng độ của bilirubin trong máu.
Bilirubin là một hợp chất màu vàng được tạo ra từ quá trình các hồng cầu già trong máu bị vỡ và được thay thế bởi các hồng cầu mới. Các tế bào hồng cầu già được gan xử lý và đưa chất thải ra ngoài cơ thể chủ yếu qua phân và một lượng nhỏ trong nước tiểu.
Như vậy, tình trạng vàng da xuất hiện khi tăng nồng độ bilirubin bởi rối loạn chuyển hóa trong cơ thể.
Nguyên nhân gây ra vàng da
Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng vàng da ở người trưởng thành, nhưng chủ yếu là do chức năng của các bộ phận gan, mật, tụy hoạt động bất thường. Và chúng được chia thành 4 nhóm nguyên nhân chính:
- Rối loạn liên quan đến hồng cầu;
- Rối loạn liên quan đến tế bào gan;
- Rối loạn quan đến các ống mật nhỏ trong gan;
- Rối loạn liên quan đến ống mật chung ngoài gan.
Một số căn bệnh có thể đang mắc phải
- Liên quan đến hồng cầu
Bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh thalassemia, hội chứng tăng ure máu tán huyết, bệnh thiếu men glucose 6-phosphate dehydrogenase, sốt rét hoặc tụ máu ở mô.
- Liên quan đến tế bào gan
Viêm gan cấp tính hoặc mãn tính do virus A, B, C, D, E, G. Bệnh nhân thường có biểu hiện vàng da rất điển hình, niêm mạc, lòng bàn tay, bàn chân, niêm mạc lưỡi và kết mạc mắt cũng vàng. Ngoài ra còn có tình trạng phân bạc màu, nước tiểu sẫm màu. Khi bị viêm cấp tính gan có thể bị to ra thông qua khám lâm sàng hoặc chụp X-quang có thể nhận thấy điều này. Xét nghiệm máu sẽ thấy nồng độ bilirubin trong máu tăng cao cả 3 loại (bilirubin toàn phần, trực tiếp, gián tiếp) và men gan cả hai loại (AST và ALT) đều tăng cao gấp đôi.
(Xem thêm: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa bệnh viêm gan B)
Người bệnh sử dụng nhiều rượu, hóa chất, thuốc (ví dụ như clopromazin, paracetamol, thuốc chống lao, thuốc tránh thai…) khiến gan tổn thương trầm trọng.
- Liên quan đến ống mật chủ
Sỏi mật, u đầu tụy, ung thư tụy, viêm đường mật, ung thư túi mật… làm cản trở sự lưu thông của bilirubin trong máu khiến bệnh nhân xuất hiện tình trạng vàng da.
- Một số bệnh khác
Nhiễm trùng huyết do vi khuẩn đường ruột như Salmonella, E.coli, vi khuẩn tụ cầu vàng hay trực khuẩn mủ xanh.
Bệnh tan máu bẩm sinh, bệnh tự miễn, tan máu do lạnh, bệnh Cooley, sốt rét hay sốt vàng da, chảy máu (Leptospira).
Nên làm gì khi xuất hiện tình trạng vàng da?
Khi phát hiện cơ thể có tình trạng vàng da, bạn nên đến các cơ sở y tế để thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán (định lượng bilirubin trong máu, siêu âm bụng, CT scanner..).
Không sử dụng bất cứ thuốc gì không rõ nguồn gốc, không theo chỉ định của bác sĩ đều có thể dẫn đến việc tăng thêm sự tổn hại tế bào gan và bệnh sẽ trầm trọng thêm.
Phòng ngừa vàng da
Vàng da có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, nhưng chủ yếu là do các bệnh lý về gan, mật. Do đó, cách phòng ngừa vàng da và các bệnh lý nguy hiểm chính là chủ động chăm sóc, bảo vệ và rèn luyện cơ thể.
Xây dựng một lối sống lành mạnh với các loại thực phẩm an toàn. Duy trì chế độ làm việc và nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc, tập luyện thể thao ít nhất 30 phút/ngày. Chủ động tiêm phòng vacxin và thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ 6 tháng 1 lần.
Bổ sung đầy đủ 4 nhóm dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể hàng ngày như đường, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất. Hạn chế rượu bia, dầu mỡ, thức ăn nhiều muối đường tránh gây áp lực lên gan. Bổ sung nhiều chất xơ hòa tan, chất béo có lợi, thực phẩm giàu Omega-3.
Như vậy, vàng da không phải là một bệnh lý nhưng nó là triệu chứng của các căn bệnh nguy hiểm. Thực hiện lối sống lành mạnh và kiểm tra sức khỏe định kỳ để bảo vệ gan và cơ thể khỏe mạnh. Khi xuất hiện tình trạng bất thường hãy đến ngay cơ sở y tế uy tín để thực hiện chẩn đoán và có phương pháp điều trị kịp thời nhé.